Karar Verme / Psikolojik Sorunlar
1. KARAR VERME KAVRAMI
1.1. Tanımı
Karar verme; bir bireyin, bir yöneticinin yada bir örgütün birkaç seçenek arasından bir tanesini tercih edeceği bir seçme eylemidir.
Karar vermede en önemli etken karar verenin özellikleridir. Kararı veren kişi bütün tarafsızlıkların yanında psikolojik ve biyolojik özelliklerin etkisi altındadır. Bu kişinin aktif bir kişiliğe sahip olması gerekir. Böyle olduğu sürece işletmelerin büyümesini sağlayan kararları verebiliriz.
Karar Verme İşlemini Gerçekleştiren Bazı Faktörler:
Ulaşılmak istenen amaç.
Amaca ulaştıracak amaçlar.
Amaç ve araçların uygunluğunu kontrole yarayan kriterler.
Karar vermenin sonucundaki istenecek ve istenmeyecek sonuçları karşılaştırma.
Harekete geçmek yada geçmemek konusunda bir iradenin belirtilmesi
1.2.Boyutları
1.2.1. Uluslararası ? Ulusal
Bu tip kararları devletin üst merciindeki kişiler verir. Bu kararlar bireyi değil de bir toplumu ilgilendirdiği için önemi büyüktür.
1.2.2. Bireysel ? Toplumsal
Bir karar gerek bireysel gerekse toplumsal hareketin odak noktasıdır. Bir yöneticinin vereceği karar diğer bireysel işlevlere de yansır. Bu kararlar toplumsal açıdan örgütün davranışlarına yön verir. Bazı bireysel kararlar mantıksal düşünce sürecine dayanmazlar. Toplumsal kararlar daha bilinçli olma, birbirleriyle olan ilişkileri düşünsel boyuta taşımaktadır.
1.2.3. İşletmeler Açısından
İşletmeler açısından karar verme işletmenin başarısıyla doğrudan ilişkilidir. Günümüzde oluşan iletişim işletmeler arası rekabet ortamında sağlam ve nitelikli fikirler hep önem kazanmış ve işletmeleri iyi yerlere getirmişlerdir. Güçlüklerin karşısında verilen doğru kararlar başarının belirleyicisidir ve iyi yöneticinin belirleyicisidir.
2. Karar Verme Süreci
2.1. Önemi
Karar niye alınır? Bu sorunun cevabı ?sorunları çözmektir.? O halde bizler hayatımız boyunca sonsuz kararlar alırız. Çünkü sonsuz kararlarla karşılaşırız.bu kararların çoğu basitken, çoğu da alınması zor kararlardır. Bir şekilde hayatımıza aldığımız kararlara yön veririz.
Karar vermenin hayatımızın akışını etkilediği ve belirlediği gerçeği işletmeler açısından da doğrudur. İşletmelerin temelini oluşturan temel öğe insandır ve bu da işletmelerin her basamağında kararlar alındığını gösterir. Doğru kararı vermek işletmelerin sürekliliğini sağlıyorsa bu mevkilere getirilen kişilerin seçimini de iyi yapmalıyız. İşte burada da karar verme devreye girer.
2.2. Türleri
2.2.1.Zamanına Göre
Kısa, orta ve uzun süreli.
2.2.2. Önemlerine Göre
Stratejik (işletmelerin tümünü uzun süre için kapsar.), Teknik (işletmenin bir kısmını kısa süre için etkiler.)
2.2.3. Kişi Sayısına Göre
Bireysel, grupsal.
2.2.4. Karar Verenin Konumuna Göre
Komite, kurmay kararlar.
2.2.5.İşletmeler Açısından
Üretim ile ilgili kararlar: Üretim hacmi, fabrikanın kuruluş yeri, tesislerin kullanımı, ücret ödeme sistemi.
Satış ile ilgili kararlar: Pazar teşkili, mamul paketleme, kullanılan marka, fiyat, reklam.
Finansman ile ilgili kararlar: İş gücü kaynakları, tekniklerin seçimi, emeklilik, iş emniyeti, iş analizi.
2.3. Özellikleri
2.3.1. Pahalıdır
İstenilen amaca ulaştıracak araçlar çok ve çeşitli olduklarından bunlara ilişkin bilgiyi toplamak, değerlemek, çok zaman, geniş bir personel kadrosu ile teknik araçları gerektirir.
2.3.2. Geleceğe Yöneliktir
2.3.3. Karar Bir Plandır ve Geleceği Görebilmeye Dayanır
Kararla plan bir birinin aynı sayılabilir. İkisi de gelecek için olumlu bir karar verebilmek önemlidir. Aralarındaki başlıca fark planın daha ayrıntılı olması ve bilimsel nitelik taşımasıdır. Bu bakımdan her plan bir karar niteliğine sahipken, her karar bir plan özelliği taşımaz.
2.3.4. Karar Süreci Bir ?Sorun Çözme? Sürecidir
Hepimizin bildiği gibi zaten karar almanın temelinde sorunları yani engelleri aşmak vardır. Amaca ulaşma yolu üzerindeki güçlüklerin yok edilmesi, çarelerin belirlenmesi söz konusudur.
2.3.5. Psikolojik Güçlükler Taşır
Karar iradi bir çabayı gerektirir. Kişi kararı alırken bir çok alternatiften birini seçmek zorundadır.
2.3.6. En Az Bir Davranış Özgürlüğüne Dayanır
Karar alabilmekten söz edebilmek için en az bir davranış özgürlüğüne ihtiyaç vardır. Hapisteki bir kişinin özgürlüğü büyük ölçüde kısıtlanmış olduğundan alabileceği kararların sayısı ve kalitesi de büyük ölçüde sınırlanmıştır.
2.3.7. Karar Süreci Etkinlik ve Rasyonelliğe Dayanır
Bunun temelinde insan hayatının kısıtlı olması yatar. Bu kısa sürede amaçlarımıza uygun ve en verimli şekilde ulaşmaya çalışırız. Eğer hayatımız sınırsız olsaydı bu uzun zaman zarfından amaçlarımıza ulaşmaktaki bakış açımız çok farklı olabilir.
2.4. Aşamaları
2.4.1. Sorununun Saptanması
2.4.2. Sorunu Doğuran Neden ve Öğelerin Saptanması
Bu bize aynı soruna tekrar yakalanmamızı önlemede yardımcı olur.
2.4.3. En Uygun Çözüm Yolunun Bulunması
2.4.4. Geçici Kararı Değerlendirme
Seçilen alternatif ile ilgili istenen veya istenmeyen sonuçları öngörmek ve saptamak, sonra da kararın olumlu ve olumsuz etkilerini birer liste haline getirip bunları karşılaştırıp net sonucu ortaya koymak gerekir.
2.4.5. Kararın Verilmesi ve Uygulamaya Konulması
Son evredir. Bu evrede cesaret, girişim, sorumluluk yüklenmeyi gibi moral nitelikler ön plandadır.
2.4.6. Kararın Uygulanması
Burada en önemli olan uygulayıcıların hazırlanmasıdır.
3. Karar Vermede Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Yolları
3.1. Çözüm Yolları
3.1.1. Davranışsal Boyutta Çözüm Yolları
3.1.1.1. Beyin Fırtınası
Osborn tarafından bulunan sorun çözümünde ve yeni fikirlerin yaratılmasında yararlanılan karar verme tekniğidir. Burada fikir sayısı kadar kalitesi de önemlidir. Süre 30- 45 dk.'dır. Grup toplantısı şeklindedir.
Ortaya atılan fikirler: Kesinlikle değiştirilmemeli, fikirler övülmeli, fikirlere ilişkin sahibine soru sorulmamalı ve eleştirilmemeli, ortaya atılan fikirlerden yararlanılıp yeni kritik fikirler yaratmaya çalışılmalıdır.
3.1.1.2. Gordon Tekniği
Bu teknik Cambridge'de bir danışmanlık merkezinde William J. Gordon tarafından geliştirilmiştir. Bu da grup toplantısı şeklindedir. Fakat değerlendirmeyi grup yapmaz. Grubun tayin etmiş olduğu bir lider yapar. Toplantı yaklaşık üç saat sürer. Tekniğin başarısı büyük ölçüde liderine bağlıdır.
3.1.1.3. Sinektik Tekniği
Bu yöntemde ekip, araştırıcı niteliğe sahip 5 ? 7 yetkili kişiden kurulmakta ve seçim mesleki bilgi ve kişiliğe ağırlık vermek suretiyle yapılmaktadır. Bunların bir yıl süreyle bu amaçla eğitilmiş olmaları da bu ilkelerin içerisindedir. Yani bir beyin takımı oluşturulur. Bu yönteme göre sorun ekip üyeleri tarafından tamamen anlaşılıncaya kadar bütün yönleriyle kendilerine açıklanır. Soruna biyoloji alanından bir örnekle yapılan karşılaştırma aracılığı ile yaklaşımda bulunulur. Sinektiğin anlamı birbiriyle ilgisi olmayan ve farklı olan unsurların bir araya getirilmesi anlamına gelir.
3.1.1.4. Philips 66 Tekniği
Büyük bir grup önce 5 ? 6 kişilik küçük gruplara bölünür. Her gruba bir başkan belirlenir. Her grup sorunu kendi içinde ele alınır, çözüm yolları arar. Grup kararını belirler. Ortak toplantıda her lider kendine en uygun görüşünü toplantıda açıklar.
3.1.2. Matematiksel Boyutta Çözüm Yolları
3.1.2.1. Oyun Teorisi
İşletme ve ekonomide oyun, zamanla ortaya çıkacak olan belli ödemeleri önceden kestirmek için karar verme zorunluluğunda kalan tarafların menfaat çatışmalarını veya rekabetini yansıtır. Amacı tarafların seçeneklerini formüle etmektir.
3.1.2.2. Doğrusal Programlama
Belli doğrusal eşitliklerin veya eşitsizliklerin kısıtlayıcı koşulları altında doğrusal bir amaç fonksiyonlarını optimumlaştırmak biçiminde tanımlanır.
3.1.2.3. Amaç Programlama
Soruna iki biçimde yaklaşır.
1.Her alternatifin vektör biçiminde gösterilen sonuç değerini, o taşıma biçiminde gösterilen sonuç değerlerini, değerine gösterecek biçimde tek sayıya indirgeyerek seçim yapmak.
2.Nitelikler arası karşılaştırmalar gerçekleştirmeden, niteliklerin bireyselliğini koruyarak seçim yapmak.
3.1.2.4.Yön Eylem Araştırması
Elde olan olanaklardan maksimum yararlanmayı sağlamak için girişilen bilimsel çalışmalar ve tekniklerdir. Bu sistemin amacı; insan-makine sistemlerinin yapısını ve davranışlarını incelemek ve açıklamak.
3.2. Karşılaşılan Sorunlar
3.2.1. Kararların Niteliği
3.2.2. Kararın Çevresi
3.2.3. Zamanlama
3.2.4. Kararın İletilmesi
3.2.5. Katılma
4. Türkiye'de İşletmelerde Karar Verme Sürecinin Değerlendirilmesi
Ticaret hayatına bir teneke peynir satarak başlayan SABANCI'nın bugünkü durumuna nasıl geldiğinin temelinde yatan şey hiç kuşkusuz ki aldığı kararların doğruluk yüzdesidir. İşletmecilik tarihinde bugüne kadar bir çok teknik ve sistem geliştirilmiştir. Bugün bile kullanılan yöntemler değişen koşullar altında yöneticilere yine karar alma sürecine iter. Sadece Türkiye'de değil bütün dünyada yöneticilerin başarısı işte bu durumlar altında aldıkları kararın doğruluğu ile orantılıdır.
KARAR VERME
1. Karar Verme Kavramı
1.1. Tanımı
Bir iş için düşünüp taşınılarak uygun diye üzerinde durulan çare
1.2. Boyutları
1.2.1. Bireysel ? Toplumsal
1.2.2. Ulusal ? Uluslar arası
1.2.3. İşletmeler Açısından
2. Karar Verme Süreci
2.1. Önemi
Aldığımız kararlar hayatımızı yönlendirir.
2.2. Türleri
2.2.1. Üretim ile ilgili; üretim miktarı, fabrikanın kuruluş yeri.
2.2.2. Satış ile ilgili; Fiyat, reklam.
2.2.3. Finansman ile ilgili; Birleşmeler, kâr dağıtımı.
2.2.4. Personel ile ilgili; Emeklilik politikaları, tekniklerin seçimi.
2.3. Karar vermenin Özellikleri
2.3.1. Güç ve Pahalı Bir İştir: Amacı ulaştıracak araçlar çok v eçeşitli olabilir. Bunları elde etmekte uzun zaman ve kadro gerektirebilir.
2.3.2. Etkinlik ve rasyonelliğe dayanır: İnsan hayatı kısıtlı olduğu için yaşamımızda aldığımız kararları en kısa sürede gerçekleştirmeliyiz.
2.3.3. Geleceğe Yöneliktir: Karar süresi kısa, orta veya uzun süreli de olsa mutlaka gelecek zamanda sonuca ulaşması söz konusudur.
2.3.4. Bir Plandır: Aslında kararlar bütünü planı oluşturur. Yani plan biraz daha bilimseldir diyebiliriz.
2.3.5. Bir Sorun Çözme Sürecidir: Karar vermenin temelinde yatan sebeptir.
3. Karar Vermede Karşılaşılan Sorunlar Ve Çözüm Yolları
3.1. Çözüm Yolları
3.1.1. Davranışsal Boyuttakiler
3.1.1.1. Beyin Fırtınası
3.1.1.2. Gordon Tekniği
3.1.1.3. Sinektik
3.1.1.4. Philips 66
3.1.2. Matematiksel Boyuttakiler
3.1.2.1. Oyun Teorisi
3.1.2.2. Doğrusal Programlama
3.1.2.3. Amaç Programlama
3.1.2.4. Yöneylem Araştırması
3.2. Karşılaşılan Sorunlar
3.2.1. Kararın Niteliği
Karar veren kişi yada yönetici çeşitli baskılar altındadır. Bunlar psikolojik ve biyolojik baskılardır. Temel kararlara doğru gittikçe sorumluluk ve kararları değerlendirmedeki güçlük artacaktır. Bu tip baskılar verilecek kararın amacını ve yönünü değiştirir.
3.2.2. Kararın Çevresi
Yönetici gerek işletmenin iç, gerekse dış çevresindeki olayları dikkatle incelemelidir. Dış çevreyi toplumun, devletin, ulusun ve dünyanın sayısal ve ekonomik olayları oluşturur. İç çevreyi ise; örgütsel yapı, karar verme davranışları, yönetici ve işçiler arasındaki ilişkiler oluşturur. Bunlar kararın çevresini değiştirebilen etkenlerdir.
3.2.3. Zamanlama
Karardan etkilenecek kişiler kararı uygun bir zamanda öğrenmek ister. Kısacası üstler kararları zamanında belirleyerek astlara uygun zamanda iletmelidir.
3.2.4. Kararların İletisi
Bu sorununda kaynağı zamanlamaya bağlıdır. İletecek olduğunuz kararın olumsuz bir sonuç çıkarmaması uygun ortamın hazırlandıktan sonra uygun ve özenle seçilmiş bir dilde aktarılmalıdır.
3.2.5. Katılma
İlgili örgüt üyelerinin karar sürecine katılmaları söz konusudur. Bu olay alınacak karar üzerinde çoğu zaman olumsuz etki yaratır.
4. Türkiye'de İşletmelerde Karar Verme Sürecinin Değerlendirilmesi
Küreselleşen dünya sürecinde her geçen gün profesyonelleşilmesi, belli standartlarla işletmecilik çıtasını 8şirketin sürekliliği, kârlılığını) yükseltmektedir. Türkiye'de ise profesyonellik sadece başarılı yani büyük şirketlerde görülmektedir. Katılmalı yönetim gibi alanlara soğuk bakan ve kararların genellikle tek kişiden çıktığı işletmelerin sayısı hala ülkemizde çok fazladır.
Okunma Sayısı: 0 / Yorum Sayısı: 0
Bu yazıya daha önce yorum yapılmamış ?