Zekanın Tipi Önemli / Psikolojik Sorunlar
Bilim adamlarına göre, çocuğun hayattaki başarısını belirleyen, IQ'su, yani ne kadar zeki olduğu değil, hangi zekâ tipinde olduğu.. Ya da Edison'un dediği gibi: Başarının yüzde 5'i zekâya, yüzde 95'i çalışmaya bağlı...
Çoğunuzun zekâsı yazar ve politikacılarda olduğu gibi dilsel mi? Yoksa mimar ve denizcilerin sahip olduğu görsel - mekânsal zekâya mı sahip?
Bilim adamları, felsefeci ve araştırmacıların sahip olduğu mantıksal - matematiksel benlik zekâsı, sporcuların, sanatçıların, dansçıların sahip olduğu bedensel-kinestetik zekâ, öğretmen, satıcı, politikacılardaki kişiler arası zekâ, müzisyenlerdeki müzikal zekâ...
Bunlar günümüzde üzerinde durulan zekâ tiplerinden birkaçı.
Zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yolları bulabilme yeteneği olarak nitelenen zekâ, günümüz bilim adamlarınca artık ?tek' bir tip ve tanımla açıklanmıyor.
Dizimizde neler var?
IQ (Intelligence Quotient - Zekâ katsayısı) seviyesi ne olursa olsun başarılı olunabileceğini söyleyen bilim adamlarına göre, hangi alanda başarılı olacağınızı, zekâ tipiniz belirliyor.
Çocuklar aynı konuyu, farklı eğilimdeki zekâsıyla farklı yollardan kavrayabiliyor. Yani çocuğun zeki olup olmadığı değil hangi zekâ tipine sahip olduğu önemli. Bu dizimizde son yıllarda önem kazanan, bilim adamlarının başarının kapılarını açtığını söylediği duygusal zekâdan, sosyal zekâya, işitsel ve doğa zekâsına kadar pekçok zekâ tipinin tanımını, çocuklarınıza uygulayabileceğiniz testlerle birlikte, zekâ ve öğrenmeyi etkileyen rahatsızlıkları, çocuğunuzun başarısızlık nedenlerini, uzmanların görüşleriyle birlikte bulacaksınız.
Uzmanından zekâ tanımı
Dizimizin ilk gününde, Memory Center İstanbul Hafıza ve Öğrenme Merkezi Yöneticisi Psikiyatr Prof. Dr. Nevzat Tarhan'la A'dan Z'ye zekâ kavramı üzerine konuştuk. İşte uzmanından öneriler:
Zekâ nedir?
Kişinin anlama, kavrama, öğrenme kapasitesidir, zihinsel performansı gösterir. IQ dediğimiz potansiyel zekâ doğuştan kromozomlarımızda vardır. Bir de kişinin okumayla, eğitimle geliştirdiği pratik zekâ var.
Zekâ geliştirilebilir mi?
Potansiyel zekâ gelişmez, ama pratik zekâ geliştirilebilir. Kişi çocukluğunu zihinsel ve duygusal olarak iyi geçirir, iyi eğitim alırsa potansiyel zekâsını sonuna kadar kullanabilir. Zekâ gerileyebilir de..
Nasıl geriler?
Mesela depresyonlarda, kişinin anlama, kavrama yeteneklerinin bozulduğu durumlarda zekâ düşer. İnsanlar 'Beynim durdu' derler. Gerçekten de öyle olur. Hastalık geçtikten sonra zihin, geliştirme programlarıyla eski performansına getirilir.
Çocukluktaki IQ erişkinlikte değişir mi?
Hayır. Aynı değerde saptanır. Ancak çocukta depresyon varsa o dönemde IQ'su düşük, ileri yaşta yüksek çıkmışsa ruh hali düzeldiği içindir.
Zekâ hangi yaşlarda gelişir?
İlk 4 yıl çok önemli. Üçüncü aydan itibaren bebekler öğrenmeye ve öğrendiklerini hafızada tutmaya başlar. İyi bir zihin gelişimi için çocuk, korku içinde, sevgi eksikliğiyle büyümemeli. Mutlu bir aile, iyi beslenme, düzenli hayat zihni geliştirir.
Zekâ + tecrübe = akıl
Zekâ mı, çalışmak mı?
Zekâyı fazla büyütmemek lazım. Edison'un güzel bir lafı var. ?Başarınızı neye borçlusunuz?' diye sorarlar. O da 'Yüzde 95 çalışmak yüzde 5 zekâ' der. Zekâ kişi için şanstır. Ama zekâsı çok yüksek olmayan biri de hedefini iyi belirler, çalışırsa, yaşıtlarının çok üzerinde bir başarı gösterir.
Başka nelere ihtiyaç var?
"Zekâ + tecrübe = akıl" diye bir formül vardır. Kişi zekâsını tecrübeyle birleştirirse akıllı ve başarılı olur. Zeki bir kişi tecrübesi eksikse yanlış kararlar verebilir. Zekâsına uygun başarı elde edemez.
Aklın zekâdan farkı nedir?
Akıllı dediğimiz kişiler planlamayı iyi yapan, geleceği iyi düşünebilen, zekâsını iyi kullanan, tecrübelerden yararlanan insanlardır. Akıllı insan olmak için zekâ önemli ama yeterli değil.
En önemli silah: Okumak
Neler zekâyı geliştirir?
Bütün evren gibi beyin de matematik üzerine kurulmuş. Matematik işlemleri, beyin için en iyi zihin geliştirme alıştırmalarıdır. Matematikle uğraşan, meraklı kişilerin zihinsel gücü artar. Bulmaca çözmek de çok yararlı. Zekâ geliştirmek için verdiğimiz bir de örnek var.
Nedir bu?
İnsan aklının 6 sadık hizmetçisi vardır. Bunu kullanan kimse hafızası ve zekâsını iyi değerlendirir. Bunlar 'kim, ne, nerede, nasıl, niçin, ne zaman?' sorularıdır. Örneğin kişi sadece gördüğüyle yetinmez ?Ne zaman?' diye sorarsa, zaman ve mekân boyutunu da düşünür ve gördüğünü akılda tutması ve hatırlaması kolay olur. Öğrenirken beş duyuyu harekete geçirmek de önemli. Çoğu kez sadece görsel ya da sadece işitsel duyuyu kullanıyoruz. Örneğin ?Ders çalışırken yanınızda güzel bir koku bulundurun' diyoruz. O koku, çağrışım yoluyla bilginin akılda tutulup hatırlanmasını kolaylaştırır.
Anne babalar ne yapmalı?
Çocuklarının zeki olmasını istiyorlarsa kitap okusunlar. Kitap okunan bir evde yetişen çocuğun zekâsı gelişir. Çocuk anne babayı örnek alarak okumaya özenir. Öyle ki çocuk yerde bir kağıt bulduğunda okumalı, okumaya, öğrenmeye aşık olmalı. Oksijeni bol ortamda büyümesi de çok önemli. Sigara dumanı beyne zarar veriyor. Beslenmeye de dikkat edilmeli.
IQ testi şart değil
Çocuk neler yemeli?
Beslenme uzmanları yeşil sebze, protein ve karbonhidratı dengeli vermeyi öneriyor. Avuç avuç vitamin yerine çocuğa hergün birkaç tane çekirdek, fındık, ceviz, badem, incir, üzüm gibi kuruyemişleri istenirse balla karıştırarak vermek daha faydalı olur.
Çocuklukta protein ağırlıklı beslenme yanlış mı?
Yeme içmenin zekânın gelişimde rolü yüzde 10-20. Asıl önemli olan çocuğa motivasyon, okuma sevgisi vermek, başarıya yönlendirmek.
IQ testlerinin yapılması gerekli mi?
Hayır. Bu testlere çocuk başarı sorunu yaşadığında başvurulmalı. Aileler internetten ya da çeşitli yerlerden IQ testi adı altında test yaptırıyor. Oysa tek bir test zekâyı belirlemek için yeterli değil. Yanlış sonuç çıkabiliyor. Aile ?Çocuğum çok zeki, ya da düşük çıktı' diyor. Çocuk olumsuz etkileniyor. Aile de gereksiz beklenti içine girebiliyor.
Yedi ayrı ?zekâ' var
Çoklu zekâ kuramını getiren Nöropsikolog Howard Gardner'e göre, insanın alternatif 7 ayrı zekâ türü var. Bu kurama göre zekâ sadece bilişsel (IQ) değil aynı zamanda güdüsel ve duygusal faktörlerden kaynaklanıyor. Örneğin, zeki bir öğrenci matematik dersinde başarısızsa, bu öğretmenini sevmemesi veya utangaçlıktan gibi durumlardan kaynaklanmış olabilir. Bu kurama göre, ?zekâ türleri' şöyle sıralanıyor:
? DİLSEL: Okuma, yazma, dinleme ve konuşmayla ilgili. Yazar, politikacı ve bilim adamlarında bulunur.
? MANTIKSAL - MATEMATİKSEL: Mantıksal sorunları çözmek, matematiksel işlemler yapmak için gerekli. Araştırmacılar, bilim adamları ve felsefecilerde bulunur.
? GÖRSEL - MEKANSAL: Coğrafi konum ve yönleri akılda tutmak ve bunlar sayesinde bireysel hareketleri kontrole yarar. Mimar ve denizcilerde bulunur.
? MÜZİKSEL: Müzik ürünleri (şarkı, türkü, senfoni vb.) besteleme veya müzik aletleri çalmaya yarar. Müzisyenlerde görülür.
? VÜCUT - KİNESTETİK: Vücudu bir bütün olarak veya değişik bölümlerini belli amaçlar doğrultusunda etkin, hızlı ve estetik kullanma becerisini sağlar. Dansçı, sporcu ve sanatçılarda bulunur.
? İÇE DÖNÜK (INTRAPERSONEL): Kişinin kendini anlama, düşüncelerini, duygularını yönlendirme yetisi verir. Bu zekâya sahip bireyler, anlamlı ve üretken amaçlara yönelirler. Felsefeci ve bilim adamlarında görülür.
? KİŞİLERARASI (INTERPERSONEL): İnsan ilişkilerinde kendini ifade etme ve karşısındakiyle empatik iletişim kurma yetisini sağlar. Psikoterapistler, öğretmen, satıcı ve politikacılarda vardır.
Çocuğun zeka tipini nasıl anlarsınız?
Aşağıda, çocuğunuzun en önemli zekâ tipinden hangisine sahip olduğunu genel anlamda anlayabilmeniz için bir ?mini test' var. Bu testte, soruların her birine, çocuğunuzun durumuna uygun olarak ?Hayır', ?Az', ?Evet' ve ?Çok fazla' cevaplarından birini verin. Ardından ?puanlayın' ve ?değerlendirme' kısmından çocuğunuzun zekâ tipini öğrenin:
SAYISAL ZEKÂ
? Herşeyi sorgular
? Herhangi bir şeyin nasıl çalıştığını merak eder
? Hesap yapmayı sever
? Yap - boz ve mantık oyunlarını sever
? Sorun çözmeye meraklıdır
? Deney yapmaya heveslidir
? Sayıları kolay öğrenir ve hatırlar
SÖZEL ZEKÂ
? Okuma yazmayı sever
? Kelime oyunlarını sever
? Espri yapar, hikâye anlatır
? İsimleri kolay öğrenir ve hatırlar
? Kelime haznesi yaşına göre zengin
? İsteklerini iyi ifade eder
? Çok konuşur
Değerlendirme:
Hayır : 0
Az : 1
Evet : 2
Çok fazla : 3
Puanlama:
0 - 7 arası : Yetersiz
8 - 14 arası: Orta
15 ve üstü : Yüksek
KAYNAK
http://www.milliyet.com.tr/2001/08/06/yasam/yas05a.html
Okunma Sayısı: 0 / Yorum Sayısı: 0
Bu yazıya daha önce yorum yapılmamış ?